Etap II (2016)

Raport pn. MROW 2016 zawiera wyniki II etapu badań, opracowane i przygotowane na podstawie danych z 2012 roku. W badaniu nie tylko powtórzono cały cykl badawczy z I etapu wg przyjętej metodologii, ale także rozszerzono je o analizę procesów oraz zmian zachodzących na terenach wiejskich przez ten okres czasu.

Wyniki II etapu badania pozwalają już wstępnie odpowiedzieć na pytanie, jakie czynniki wpływają na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego w poszczególnych gminach oraz w jakim tempie te zmiany zachodzą.

W II etapie badania (MROW 2016) m.in. wyodrębniono 4 rożne profile dynamiki rozwoju badanych gmin, które umożliwiają analizę zmian zachodzących na terenach wiejskich. Tym samym podjęto próbę zdefiniowania mechanizmów, mających wpływ na dynamikę rozwoju – badano m.in. które czynniki i jakie ich kombinacje są odpowiedzialne za kierunek i tempo zmian obserwowanych procesów. Podział gmin ze względu na profil dynamiki rozwoju widoczny jest na poniższym rysunku.

Pierwsze hipotezy płynące z MROW 2016 są następujące:

  1. Powolny jest proces dezagraryzacji gospodarki lokalnej, czyli wzrost udziału funkcji pozarolniczych w dostarczeniu mieszkańcom źródeł utrzymania. Szczególnie bardzo niska dynamika dezagraryzacji, wskazująca na powolny rozwój, wystąpiła w gminach o rozdrobnionej strukturze agrarnej województw podkarpackiego i świętokrzyskiego. Z kolei wysoki poziom odchodzenia od rolniczych źródeł utrzymania zaobserwowano w gminach województw wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego. Czyli tam, gdzie już ten poziom był relatywnie wysoki, jeszcze wzrósł.
  1. Struktura sektora rolniczego nie ulega znaczącym zmianom. Obserwuje się trwałość struktury sektora rolniczego, w konsekwencji utrzymuje się również bardzo niska dynamika restrukturyzacji rolnictwa (procesów koncentracji ziemi, pracy).
  1. Niska aktywność społeczna występuje w gminach, w których dominuje rolnictwo (zarówno wielkoobszarowe jak i rozdrobnione). Jednocześnie występuje tam niekorzystna dynamika przemian, co jednoznacznie potwierdza, że jest to obszar wymagający interwencji publicznej, wspomagającej budowę kapitału społecznego, który niezbędny jest do uruchomienia działalności na rzecz rozwoju lokalnego.
  1. Najzamożniejsze lokalne społeczności występują głównie w sąsiedztwie dużych miast oraz na terenach o wielofunkcyjnej strukturze gospodarki. Tego rodzaju gospodarka wytwarza rozwinięty lokalny rynek pracy, premiuje kompetencje uzyskiwane przez mieszkańców i stwarza im większe szanse realizacji i zaspokajania aspiracji.
  1. Po raz pierwszy w badaniach udokumentowana jest linia podziału procesów rozwojowych, która biegnie wzdłuż osi wyznaczonej od Suwałk do Opola. Zapowiada to złamanie dotychczasowego podziału Polski pod względem rozwoju gmin na wschód – zachód, czy centrum – peryferia.
  1. Największe znaczenie dla dokonujących się przemian na wsi miały kwestie: demograficzne, edukacyjne i związane z rynkiem pracy, wskazuje to na bardzo duże znaczenie procesów migracyjnych(zarówno wewnętrznych, jaki i zagranicznych) dla doraźnego rozwiązywania problemów rozwojowych.
  1. Pogłębia się zróżnicowanie tempa i kierunku przemian demograficznych, a w szczególnie niekorzystnym stopniu dotyka to terenów Polski Wschodniej. Tu najszybciej ubywa ludności z powodów migracyjnych. Przyczynia się do tego oczywiście brak miejsc pracy poza rolnictwem.

Powyższe hipotezy będą weryfikowane w kolejnych etapach badań.

Badanie MROW 2016 zostało zaprezentowane podczas konferencji naukowej w Warszawie z udziałem autorów – dr hab. Moniki Stanny oraz prof. dr hab. Andrzeja Rosnera z Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, którzy przedstawili wyniki i wnioski płynące z badania.

Wydarzeniu towarzyszyły dwa panele dyskusyjne z udziałem ekspertów. W pierwszym z nich, pn. „Różnorodność strukturalna obszarów wiejskich, a spójność terytorialna” udział wzięli: Bartosz Marczuk – Podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Piotr Woźny – Podsekretarz stanu w Ministerstwie Cyfryzacji, Waldemar Guba – Dyrektor Departamentu Strategii, Analiz i Rozwoju Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Renata Calak – Zastępca Dyrektora Departamentu Strategii Rozwoju Ministerstwa Rozwoju.

W panelu pn. „Proces dezagraryzacji lokalnych struktur gospodarczych, a migracyjny czy bez migracyjny rozwój obszarów wiejskich” udział wzięli: prof. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz – profesor nauk ekonomicznych Szkoły Głównej Handlowej, dr Agnieszka Zgierska – Dyrektor Departamentu Badań Demograficznych i Rynku Pracy, Głównego Urzędu Statystycznego, Adam Tański – były Minister Rolnictwa i długoletni prezes Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, członek kapituły Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Jerzy Zająkała – Wójt Gminy Łubianka, przedstawiciel samorządu gminnego.

Synteza MROW 2016 17308 KB Raport MROW 2016 cz. 1 60404 KB Raport MROW 2016 cz.2 9592 KB Raport MROW 2016 cz.3 41743 KB