Raport pt. „Wpływ reformy oświaty na dostęp młodzieży wiejskiej do edukacji ponadpodstawowej” został przygotowany na zlecenie Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej przez zespół Instytutu Debaty Eksperckiej i Analiz – Quant Tank pod kierownictwem Stanisława Kluzy.
Celem analizy było uzyskanie odpowiedzi na pytania, czy reforma systemu oświaty z 2017 roku miała wpływ na dostęp młodzieży wiejskiej do edukacji na poziomie ponadpodstawowym, a jeżeli tak, to w jaki sposób na niego wpłynęła oraz jakie działania można podjąć, by go poprawić.
Źródłem danych wykorzystywanych do odpowiedzi na postawione pytania były własne badania jakościowe i ankietowe, a także statystyka publiczna i wcześniejsze opracowania dotyczące analizowanej problematyki. Niniejszy raport nie dostarcza całościowego obrazu efektów ostatniej reformy oświaty, lecz podsumowuje dostępną wiedzę na temat wybranego aspektu wpływu zmian systemowych na nierówności edukacyjne w odniesieniu do wybranego typu obszarów kraju i wybranego etapu edukacji.
Autorzy podkreślają, że dostęp młodzieży z terenów wiejskich do edukacji na poziomie ponadpodstawowym ogranicza przede wszystkim odległość szkół od ich miejsca zamieszkania w połączeniu ze słabo rozwiniętymi i niedopasowanymi do potrzeb systemu transportu zbiorowego. W rezultacie „zmniejszona” jest pula potencjalnych szkół ponadpodstawowych dla uczniów z małych miejscowości, a udział w zajęciach dodatkowych jest znacznie utrudniony ze względu na rozkłady autobusów, które przywożą i zawożą młodych ludzi do domów.
Zdaniem autorów, pod tym względem reforma oświaty z 2017 roku jest korzystna dla uczniów na etapie klasy VII i VII szkoły podstawowej, lecz staje się niekorzystna na etapie klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej. Uczniowie z małych miejscowości muszą się zmierzyć – w młodszym niż przed reformą wieku – z wyzwaniami, jakie stawia przed nimi nowa, odległa szkoła, nie mając możliwości samodzielnego dojazdu (samochodem czy motocyklem) i często nie będąc gotowymi pod względem emocjonalnym do rozłąki z rodzicami. Problemy te nasila zjawisko „podwójnego rocznika”, wynikające ze sposobu wdrażania reformy, a jedynie czasowo odsunięte na bok przez nauczanie zdalne w warunkach pandemii koronawirusa.